Ooit was het acroniem FANG (voor Facebook, Apple, Netflix en Google) het symbool voor de tech-aandelen. Maar vrijwel ongemerkt sloop Broadcom de club van biljoenenbedrijven binnen en inmiddels is er sprake van een nieuw acroniem: BATMMAAN (Broadcom, Apple, Tesla, Microsoft, Meta, Amazon, Alphabet, Nvidia). Barron’s kwam met een uitstekende analyse inclusief een prijsvergelijking. Wat blijkt? Nvidia is het goedkoopste aandeel van het stel.
De prestaties van de BATMMAAN-aandelen in het laatste jaar: gemiddeld 66% stijging.
Vergeet FANG, hier is BATMMAAN
Dat is vooral opvallend omdat Nvidia over het laatste jaar bezien al verreweg het best presterende aandeel was van de tech-giganten. Gestuwd door de AI-hype komt Broadcom (symbool AVGO) ook sterk opzetten, terwijl Tesla vooral wordt gedreven door leden van de cult van Elon Musk.
De hele BATMMAAN-club maakte het laatste jaar een gemiddeld rendement van 66%. Apple en vooral Microsoft doen het zelfs substantieel slechter dan de S&P 500, die met 25% een solide belegging is gebleken. Beide iconen lijden onder de AI-hype: Apple omdat het geen aanwijsbaar omzet- of winstvoordeel behaalt uit AI en Microsoft omdat het tientallen miljarden aan extra investeringen in AI doet, waarvan beleggers twijfelen aan het rendement op lange termijn.
Rendement van de top cryptovaluta: 174%
Beleggers met een sterke maag hebben een heerlijk jaar achter de rug in de cryptowereld, waar de gemiddelde stijging van de grootste cryptovaluta gemeten in marktwaarde, liefst 174% bedraagt.
De meest gestelde vraag in crypto blijft: welke munt moet ik kopen? Maar de grootste cryptovaluta deden op jaarbasis al 174%.
Naast de mede door Doge-fan Elon Musk gedragen stijging van de memecoin Dogecoin valt vooral op dat XRP, voor crypto-begrippen een token uit het stenen tijdperk, ruim 450% steeg. Het aanstaande presidentschap van Trump zorgt ervoor dat er een nieuwe SEC-baas zal worden aangesteld, na de notoire cryptohater Gensler. De hoop van XRP-houders is dat onder het nieuwe bewind de SEC de aanhoudende juridische procedures tegen XRP zal beëindigen.
Gelieve net zo gezellig mee te werken als deze lezeres en de korte enquete over deze nieuwsbrief in te vullen. Wie weet helpt het! Beeld: gegenereerd met Midjourney.
Deze week vraag ik je hulp via een enquête over deze nieuwsbrief. Verder ondermeer een blik op Bitcoin’s sprong boven de $100.000-grens, Ethereum en het begin van het altcoin-seizoen, hawk tuah girl zit in de penarie, AI-toepassingen om op te letten en crypto-cadeaus voor de feestdagen.
U vraagt, wij draaien
Nou ja, misschien 😉 Na bijna twee jaar en tachtig nieuwsbrieven met wat ik normaliter volledig subjectief naar vrienden en collega’s stuurde, is het tijd om te peilen welke onderwerpen het meest en het minst interessant worden gevonden. Daarom nodig ik je uit om deze korte enquête in te vullen, wat nog geen twee minuten duurt. Volgende week worden de belangrijkste resultaten gedeeld. De laatste vraag biedt ruimte voor suggesties, opmerkingen en stellingen. De enquête is anoniem, maar als je het op prijs stelt, vermeld ik graag je naam en LinkedIn-profiel bij waardevolle feedback.
Bitcoin over de grens van $100.000 en weer terug
Het is altijd genieten als er iets groots gebeurt op een gebied waar de BBC een hartgrondige afkeer van heeft, maar wel over moet berichten. Denk aan Max Verstappen die de wereldtitel wint en de Brit Lewis Hamilton een record door de neus boort.
Met het gezicht van een verwend kind dat spruitjes en witlof krijgt voorgeschoteld tikte de verslaggever dit bericht, over het moment dat Bitcoin deze week meer dan $100.000 waard werd. De meeste media melden uitsluitend de beleggingsrisico’s, maar zien al jarenlang een aantal cruciale elementen van Bitcoin volledig over het hoofd.
Het unieke aan Bitcoin is dat het een volledig decentraal netwerk is zonder centrale partij die het aantal munten in circulatie controleert, zoals een centrale bank. Daardoor is er ook geen crypto-bankrekening, maar heb je zelf volledige controle over je eigen tegoeden.
Hoe belangrijk dat is, legde Netscape-oprichter en investeerder Marc Andreessen uit in de podcast van Joe Rogan middels een uitgebreide toelichting op het begrip ‘debanked;’ wat er gebeurt als je als persoon of bedrijf zonder enige toelichting je bankrekeningen en credit cards verliest. Dit is veel ondernemers in de fintech- en crypto-wereld de laatste jaren overkomen. Steeds meer mensen wereldwijd, en niet alleen in ondemocratische landen, hechten daarom aan self custody van hun bezittingen.
Groot verschil tussen 2018 en 2024
De vaak door mij geciteerde briljante Jennifer Zhu Scott memoreerde afgelopen week een panel waaraan zij in 2018 deelnam tijdens het World Economic Forum in Davos, toen Bitcoin voor het eerst een plaats op het hoofdpodium veroverde. Zhu Scott debatteerde met Nobelprijswinnaar Robert Shiller en een topman van de Zweedse centrale bank:
“Destijds was het een carrière-risico om openlijk voor Bitcoin uit te komen. Maar ik geloofde in het ideaal. Ik begreep de krachtige implicaties ervan voor de wereld en koos ervoor het te verdedigen. Veel van de ideeën die ik zes jaar geleden deelde zijn werkelijkheid geworden:
Bitcoin heeft goud meer ontwricht dan de dollar.
Kleinere landen zijn begonnen Bitcoin op te nemen in hun nationale reserves.
Bitcoin ging nergens heen—het belichaamde het ideaal van decentralisatie, en dat ideaal blijft ongelooflijk krachtig.
Hoewel de opkomst van Bitcoin buitengewoon is, heeft het ecosysteem zich ontwikkeld op manieren die ik niet volledig had voorzien:
Decentralisatie vs. Centralisatie: Bitcoin is geboren uit het ideaal van decentralisatie. Vandaag de dag wordt het ecosysteem echter steeds centraler, met figuren als Michael Saylor die een buitensporig grote invloed uitoefenen.
De Obsessie met de Prijs: Zes jaar geleden stelde ik dat de prijs het minst belangrijke aspect van Bitcoin was, de echte kracht lag in decentralisatie. Toch wordt Bitcoin nu gezien als een asset en draait het gesprek vrijwel volledig om prijsbewegingen.
Ik ben er trots op een van de vroege pioniers in dit veld te zijn geweest. Dankzij Satoshi Nakamoto’s revolutionaire visie hebben we de geboorte meegemaakt van talloze adembenemende projecten die schaalbare decentralisatie mogelijk willen maken. In een tijdperk waarin AI onze data gebruikt, deepfakes creëert en vertrouwen ondermijnt, ben ik dankbaar voor de opkomst van Web3-technologieën—die oplossingen bieden als datasoevereiniteit, onveranderlijkheid en authenticatie. Deze hulpmiddelen vormen een tegenwicht in een wereld die steeds meer wordt bepaald door ongecontroleerde digitale macht.
Aan degenen die het door mij geschetste beeld acht jaar geleden afwezen: ik glimlach vandaag. De reis van Bitcoin is nog lang niet ten einde, en deze mijlpaal is slechts het begin van wat er mogelijk is.”
Van Davos naar Hong Kong
Het debat, waarin het er vooral pittig aan toe ging tussen Zhu Scott en Schiller, is hier terug te zien. Achteraf is het ronduit schofterig om te zien hoe crypto op dit congres, waar zogenaamd vrij van gedachten wordt gewisseld, in een bepaald daglicht werd gesteld.
Allereerst heette het panel “The Crypto Asset Bubble“. Dat is vooral hilarisch als je bedenkt dat de prijs van Bitcoin op dat moment $11.000 bedroeg; dus wie op dat moment Bitcoin had gekocht, zou binnen zeven jaar die belegging bijna hebben zien vertienvoudigen in waarde. Doe mij vaker zo’n bubble!
Maar de tekst waarmee de voorzitter Bitcoin introduceert tart werkelijk alle fatsoensnormen: “Bitcoin emerges from the world of nerds and criminals.” Als halve nerd denk ik dan altijd: “wat als je het woord ‘nerd’ hier vervangt door joden, zwarten of Aziaten?” Opeens is dezelfde zin een stuk minder acceptabel.
Overigens was 2018 de laatste keer dat ik het World Economic Forum bezocht. Volgende maand zal de media weer volop berichten over het feestje in de bergen, waarover ik eerder schreef:
“Deelnemers meldden dat het aantal vrouwen dat ze tegenkwamen in Davos in de praktijk even hoog lag als het aantal MMA-vechters op de jaarlijkse Dag van de Dameskapper. Vrouwen zijn bijna net zo zeldzaam tijdens WEF als donkere mensen. Als motorrijders tijdens een toertocht of pinguins in een dierentuin, betrapte ik mezelf in Davos erop beleefd terug te zwaaien of te knikken naar andere gepigmenteerde medemensen.
Een week later kan geen WEF-deelnemer zich herinneren wat er verder is besproken of afgesproken, want het gaat in Davos in tegenstelling tot bijvoorbeeld de COP-klimaatconferenties niet om het gemeenschappelijk formuleren van meetbare doelstellingen. Er wordt ouderwets genetwerkt en baantjes gejaagd.
Want het spijt me de complotdenkers te moeten teleurstellen, maar er wordt tijdens WEF niet gesproken over wereldheerschappij van een kleine, heersende elite ten koste van het gewone volk; er wordt sowieso niet veel nagedacht over de toekomst. WEF blinkt vooral uit in het zizaggend de toekomst tegemoet rijden, kijkend in de achteruitkijkspiegel – met bril in de kaasfondue.”
De eerlijkheid gebiedt me te zeggen dat het “Zwitsers netwerkeffect” voor mij persoonlijk zeer nuttig was. Ik leerde Zhu Scott vlak voor WEF kennen tijdens een crypto-congres in St. Moritz, waarna ik door haar optreden in het panel met Schiller concludeerde dat ze de bijzondere gave heeft om haar immense kennis van de meest obscure technische details, te plaatsen binnen wereldwijde trends en ontwikkelingen.
Zhu Scott was zo vriendelijk om deze voor haar toch nutteloze Nederlander een paar maanden later in Hong Kong een paar uur lang bij te scholen op het gebied van decentralisatie en blockchain. Mijn ervaring is dat deze toegankelijkheid en bereidwilligheid om kennis te delen, vaker is te zien in de crypto-wereld dan in de traditionele IT-sector, om nog te zwijgen van de financiële wereld.
Door beleggers wereldwijd, ook uit de traditionele beleggingswereld, is Bitcoin dit jaar geaccepteerd als beleggingsproduct dat het best vergelijkbaar is met beleggen in goud: het wordt niet gebruikt als betaalmiddel, maar als belegging voor een lange termijn. Daarom blijft het opvallend dat wie naar de markt kijkt met een blik over vijf jaar in plaats van vijf minuten, Ethereum ruim twee keer zoveel in waarde is gestegen als Bitcoin.
Sterker nog, als we de prestaties van de twee grootste crypto’s vergelijken met die van de drie meest waardevolle bedrijven ter wereld, blijkt dat Ethereum zelfs beter heeft gepresteerd dan beurslieveling Nvidia. Dat zegt niet het de komende vijf jaar opnieuw het geval zal zijn, maar het is toch interessant om in het achterhoofd te houden.
Niks kerst, het is altcoin season
Als de koersstijging van Bitcoin heel snel is verlopen, zoals de laatste maanden, is het meestal een kwestie van tijd tot er wat winst wordt genomen en de opbrengst van die verkoop van Bitcoin wordt belegd in andere cryptovaluta: altcoins.
Dat gebeurde afgelopen week, toen veel altcoins hun pieken behaalden, waaronder BNB, Dogecoin (DOGE), XRP en Chainlink (LINK). In de vorige cyclus, in 2021, presteerden altcoins gedurende bijna vijf maanden achtereen beter dan Bitcoin.
In de cryptowereld is het geen kerstmis, maar altcoin season. Bron: Coinmarketcap.
De vraag is uiteraard welke sectoren binnen de cryptovaluta het meest zullen profiteren van het aanstaande altcoin-season. Tot frustratie van alle oprechte blockchain-ontwikkelaars lijken op dit moment vooral alle meme coins, alle gekke muntjes zonder enige onderliggende waarde, het meest te profiteren.
Hawk Tuah Girl goes crypto
Ze was afgelopen zomer een paar dagen wereldberoemd: Haliey Welch, beter bekend als hawk tuah girl. Afgelopen week werd ze beschuldigd van betrokkenheid bij grootschalige oplichting door een muntje genaamd HAWK uit te brengen dat in korte tijd bijna een half miljard dollar waard werd, waarna de koers volledig instortte(91% daling).
Nu zullen weinigen van mevrouw Welch hetzelfde stringente monetaire beleid hebben verwacht als van pakweg Nout Wellink of Onno Ruding, maar dit was wel erg grof. Stephen Findeisen, beter bekend als YouTuber Coffeezilla, was er snel bijom de zogeheten rug pull (tapijtonderuittrekking?) te ontmaskeren. Maar ook onbekende mensen kunnen muntjes uitbrengen, zelfs kinderen.
Puber maakt meme coins
“Op de avond van 19 november was kunstadviseur Adam Biesk net klaar met zijn werk in zijn huis in Californië, toen hij een gesprek opving tussen zijn vrouw en hun zoon, die net naar beneden was gekomen. De jongen, een vroege tiener, beweerde dat hij een fortuin had verdiend met een cryptomunt die hij zelf had gecreëerd.
Aanvankelijk besteedde Biesk er weinig aandacht aan. Hij wist dat zijn zoon met crypto experimenteerde, maar de gedachte dat hij voor bedtijd nog even een klein vermogen had gemaakt, leek veel te onwaarschijnlijk. “We geloofden het eigenlijk niet,” zegt Biesk. Maar toen de telefoon onophoudelijk begon te rinkelen en zijn vrouw werd overspoeld met boze berichten op Instagram, besefte Biesk dat zijn zoon de waarheid sprak—zij het niet helemaal het volledige verhaal.”
In een uitstekend artikel verklaart Ars Technica hoe en waarom Pump.Fun een nieuwe thuishaven blijkt voor iedereen die zelf snel een meme coin wil uitbrengen. De kern is simpel: de mogelijke winsten bij meme coins zijn altijd gekoppeld aan onmetelijke risico’s. Alleen voor de gokker met een sterke maag.
Interessante crypto-categorieën
Zoals elke week wil ik benadrukken dat ik geen investeringsadviezen verstrek, maar dit lijken kansrijke soorten cryptovaluata:
Real world assets (RWA): Dit zijn cryptoprojecten die tastbare, fysieke bezittingen vertegenwoordigen, zoals goud, onroerend goed, kunst of grondstoffen die worden “getokenized”. Door deze om te zetten in digitale muntjes kunnen ze gemakkelijker worden verhandeld en beheerd, terwijl het eigendom transparant en verifieerbaar is in de blockchain.
AI-tokens(die al dan niet daadwerkelijk iets met AI te maken hebben): Dit betreft cryptoprojecten die inspelen op het thema kunstmatige intelligentie, maar niet altijd daadwerkelijk substantiële AI-technologie bevatten. Sommige projecten proberen daadwerkelijk AI-toepassingen te integreren, zoals “smart contracts” met machine learning-functionaliteit, terwijl andere simpelweg de term “AI” gebruiken vanuit marketingoogpunt.
DePin of DePIN (Decentralized Physical Infrastructure Network): Dit is een blockchain-gebaseerd model voor het gedecentraliseerd beheren van fysieke infrastructuur. Hierbij kan gedacht worden aan netwerken voor internettoegang, energie of mobiliteit, waarin de infrastructuur niet door één centraal orgaan wordt gecontroleerd. Stel je voor: Uber met alleen chauffeurs en klanten, zonder centrale organisatie die 20-30% van de omzet pakt.
Investeringsmaatschappij Andreessen Horowitz publiceerde gisteren een mooi overzicht met naar hun mening kansrijke sectoren in 2025.
Kort nieuws
Tesla wordt opgezweept door Musk’s bromance met president Trump, maar Ethereum steeg ook hard deze week.
Tesla, Ethereum, Amazon en Meta zijn de winnaars van de beursweek, die feitelijk geen verliezers kende. Ja, de S&P500 bleef achter bij de tech-aandelen en de crypto’s, maar daarvoor is het risicoprofiel ook lager. Met 28% stijging heeft de S&P500 een fenomenaal jaar. Al helemaal vergeleken met spaarrekeningen…
Het is een grappige wedstrijd, uitgeschreven door AI-experts en wetenschappers: krijg een AI-bot zover dat ze je de liefde verklaart en maak kans op duizenden dollars.
“Het kan nuttig zijn om een ‘proof of humanity’-woord af te spreken dat je vertrouwde contacten aan je kunnen vragen,” schreef Near. “Mocht er een vreemd en dringend stem- of videogesprek van je binnenkomen, kan dit hen helpen te bevestigen dat ze echt met jou spreken en niet met een deepfake/deepcloned-versie van jou.”
Toen iemand dit vorig jaar voorstelde op X leek het misschien nog vergezocht, maar inmiddels adviseert de FBI aan samenwonenden en families om een eigen geheim wachtwoord, of veiligheidszin, samen te stellen. Wanneer oplichters en criminelen zich dan telefonisch proberen voor te doen als een lid van de familie, bijvoorbeeld een zogenaamd verdwaald kind dat haar ouders vraagt om snel geld te sturen, kan met het familie-wachtwoord of veiligheidszin worden geverifieerd wie er aan de lijn is. Ik gok dat veel families ervoor zullen kiezen om zinnen uit populaire films te gebruiken als veiligheidszin, zoals uit Harry Potter of Flodder.
Liefst 87% van alle startups die meededen aan het programma van Y Combinator, dat eindigt met een presentatie voor investeerders, hield zich op een bepaalde manier bezig met AI. Maar waar de focus veelal uitgaat naar consumententoepassingen, vindt het grootste gebruik van AI juist plaats binnen bedrijfsmatige omgevingen. Techcrunch adviseert bedrijven om goed te kijken naar CTGT, Galini, Raycaster en HumanLayer.
De meeste analisten overschatten de energievraag en onderschatten technologische vooruitgang. Dat is de kern van een betoog van The Economist, dat heeft gekeken naar schattingen van de mondiale kosten van een energietransitie naar een wereld zonder CO2-uitstoot, gemaakt door verschillende economen, consultants en andere onderzoekers—het soort schattingen dat routinematig als basis voor beleid wordt gebruikt.
Deze inschattingen variëren van ongeveer $3 biljoen per jaar tot bijna $12 biljoen per jaar, enorme bedragen. Maar deze cijfers zijn zwaar overdreven. Het goede nieuws is, volgens The Economist, dat de energietransitie vele malen goedkoper gaat worden.
Ik beweer niet dat ik alle voorgestelde producten zelf op mijn verlanglijst zet, maar je zult met me eens zijn dat deze omschrijving van een kerstcadeau wel de aandacht trekt: “de Chipped Social Nail Set bevat met NFC uitgeruste nagels die verbinding kunnen maken met blockchain-ervaringen en cryptowallets, waardoor er een interactieve manier ontstaat om je cryptostijl te laten zien. Het is het perfecte cadeau voor de gedurfde, stijlvolle cryptofanaat in je leven.” Hoe leefden we ooit zonder NFC nagels die met je crypto-wallet in verbinding staan?
Er zijn op dit moment drie grote trends in technologie die zowel worden gedreven door technologische, als door sociologische en politieke stromingen: AI, crypto en carbon removal (koolstofverwijdering). Deze baanbrekende ontwikkelingen worden zoals elke grote innovatie met scepsis ontvangen, een patroon dat al decennia zichtbaar is.
PC: “te duur en nutteloos”
In de jaren tachtig, toen de personal computer opkwam, werden pc’s vooral gezien als te duur voor een apparaat zonder veel relevante toepassingen. Dat veranderde snel dankzij prijsdalingen en standaardisatie van software, nadat MS-DOS dankzij een uitgenast licentiemodel van Microsoft uitgroeide tot wereldstandaard. De tekstverwerker en het spreadsheet maakten de PC snel onmisbaar op kantoor.
Internet: “te moeilijk en gevaarlijk”
In de jaren negentig herhaalde dit patroon zich met internet. De pc werd gezien als een werkinstrument, niet als een potentieel massamedium. Bill Gates verklaarde zelfs dat internet gebukt ging onder gebrek aan standaarden, het was onveilig en veel te ingewikkeld, reden waarom hij in zijn boek The Road Ahead het woord internet nog geen tien keer gebruikte.
Bill repte liever over de information super highway, die hij zelf wel effe ging aanleggen met het gesloten MSN, waar we verder nooit meer iets over hebben gehoord. Toch maakten email, de web-browser en toepassingen zoals eBay, Amazon en Google internet binnen een paar jaar toegankelijk voor consumenten.
In Nederland duurde het tot eind 1996 voordat het NOS Journaal begreep dat internet een serieus massamedium ging worden, al werd de penetratie van de computer door Joop van Zijl nog wel vergeleken met die van de magnetron.
Smartphones: “alleen voor vertegenwoordigers”
Toen de iPhone in 2007 op de markt kwam heerste de Blackberry in de zakelijke markt. Hoewel het grootste deel van de bevolking in ontwikkelde landen al een mobiele telefoon had, vaak een Nokia, was de kritiek op de iPhone niet mals. “Te duur, alleen handig voor vertegenwoordigers”, zo oordeelde een vriend uit notabene de IT-wereld. Overigens dezelfde knakker die tien jaar eerder over de mobiele telefoon oordeelde als ‘alleen handig voor drugsdealers‘, een veel gehoord sentiment.
Microsoft-CEO Steve Ballmer lachte de iPhone weg in een video waarin hij, zoals hem was aangeleerd door PR-mensen, snel overstapte op het promoten van het eigen Windows Mobile waar we verder ook nooit meer iets over hebben gehoord. Het maakt de prestatie van CEO Satya Nadella om Microsoft na Ballmer compleet nieuw leven in te blazen des te knapper, maar daarover een andere keer.
AI, crypto en koolstofverwijdering aan de beurt
Op dit moment zien we exact dezelfde patronen als voorheen, maar nu over AI, crypto en koolstofverwijdering:
AI wordt vaak afgedaan als nuttig voor werk, maar zonder nuttige toepassingen voor consumenten.
Crypto wordt bekritiseerd met opmerkingen als: “Noem een toepassing.” Intussen ligt de eerste toepassing in iets elementairs als het herontwerpen van het bancaire systeem, waarbij elke gebruiker zijn eigen rekening beheert en banken overbodig maakt. Blijkbaar wordt de significantie hiervan door velen gemist. Tip: ga nooit in discussie met mensen die te lui waren om het Bitcoin whitepaper te lezen, maar wel een mening hebben.
Koolfstofverwijdering wordt vaak getypeerd als fraude, waarbij wordt verwezen naar bekende voorbeelden zoals inefficiënte kookovens, zonder de complexiteit en potentie te kennen of te begrijpen van projecten die wel daadwerkelijk koolstof verwijderen uit de atmosfeer, zoals ocean fertilization. Dit soort verwijdering van koolstof uit de atmosfeer is de grootste opgave die de wereld te wachten staat in de komende decennia. Tip: ga nooit in discussie over klimaatverandering met mensen die te lui waren om de samenvatting te lezen van recente IPCC-rapporten.
Toegegeven: ik heb een persoonlijke fascinatie voor de wijze waarop innovaties doorbreken of mislukken. Daarom heette zowel mijn afstudeerscriptie in 1993 als mijn boek uit 2001 allebei “Op zoek naar de Heilige Graal,” hoewel een of andere mafkees de omslag heeft gefotoshopt van mijn boek dat overigens nog steeds in grote aantallen te koop is. En niet vanwege het grote succes.
Ik leerde meer van Megamistakes dan van Megatrends. Iedereen kent de adoptiecurve van Rodgers, maar het blijft mysterieus waarom de ene innovatie wel aanslaat en de andere genadeloos flopt. Voor koolstofverwijdering, crypto en AI zijn er verschillende belangrijke succesfactoren, waarvan ik er een aantal wil belichten.
CO2-succes was niet tijdens COP29
Voor de doorbraak van koolstofverwijdering is politieke bereidheid een vereiste. Alle media waren gericht op de klimaattop COP29 in Bakoe, maar intussen werden er in Brussel en Washington successen geboekt in de strijd tegen klimaatverandering.
In Brussel keurde de Europese Raad de oprichting goed van het eerste EU-brede certificeringskader voor permanente koolstofverwijdering, koolstoflandbouw en koolstofopslag in producten. Dit vrijwillige kader is bedoeld om een certificeringssysteem te creëren waarmee koolstofverwijdering kan worden gekwantificeerd, gemonitord en geverifieerd en om greenwashing tegen te gaan; koolfstofhuichelen. De goedkeuring van de nieuwe regels door de EU markeert de laatste grote wetgevende stap om groen licht te geven voor de oprichting van het nieuwe certificeringskader voor koolstofverwijdering.
Dan nu in het Nederlands: er worden standaarden ingevoerd waardoor bedrijven en burgers daadwerkelijk hun koolstof-uitstoot kunnen compenseren en dan niet door flutbossen te planten of te behouden, maar door CO2-uitstoot meetbaar tegen te gaan of nog beter, CO2 uit de atmosfeer te verwijderen.
Democraten en Republikeinen samen voor koolstofverwijdering
In de Verenigde Staten werd een wetsvoorstel ingediend door senatoren Lisa Murkowski (Republikeins, Alaska) en Michael Bennet (Democraat, Colorado) met als doel subsidies voor koolstofverwijdering uit te breiden voor een breed scala aan technologieën die bedoeld zijn om koolstofdioxide permanent uit de lucht en zeeën te verwijderen.
De wet zal waarschijnlijk nog niet worden aangenomen door het huidige congres wegens tijdsgebrek, maar de introductie ervan wijst erop dat subsidies voor koolstofverwijdering ook onder president Trump zullen worden uitgebreid. Het feit dat de wet werd ingediend door senatoren uit beide partijen, een zeldzaamheid tegenwoordig, stemt hoopvol.
AMC’s voor CO2
Let komende jaren op de term Advanced Market Commitment (AMC), hier toegelicht door de Economist: ongeacht hoe de politieke wind waait, is de druk uit de samenleving op decarbonisering zo groot dat slimmere bedrijven zelfstandig proberen om hun eigen koolstofafdruk te verwijderen of minimaal te compenseren, door het financieren van technieken die koolstof verwijderen voor lange termijn; liefst voor altijd. Salesforce, Google, Meta en Microsoft zijn slechts de eersten uit een lange lijst bedrijven die AMCs zullen financieren.
Een ander voorbeeld: vorige week werd bekend dat Planetary Technologies 138 ton CO2 heeft verwijderd via ‘Ocean Alkalanity Enhancement (OAE)’, waarbij door het toevoegen van mineralen of stoffen de alkaliniteit, de capaciteit van de oceaan om CO2e te absorberen, wordt verhoogd met als doel CO₂ vast te leggen en klimaatverandering tegen te gaan. Kopers van de bijbehorende carbon removal credits waren Shopify (96 ton) en Stripe (42 ton) op basis van een ‘vooraankoopovereenkomst‘. Bij Scrabble leg je hem niet snel, maar het bestaat echt en zal veel worden gebruikt.
Old school tech vergeleken met AI en crypto
Beurswaarderingen zijn een weerspiegeling van marktverwachtingen en het enthousiasme rond AI en crypto toont aan dat investeerders vertrouwen hebben in hun potentieel op langere termijn. Ik heb vier virtuele ‘mandjes’ aangemaakt waarover ik vaker heb bericht:
‘MANAAM’: de old school techbedrijven
Spotlight 9: de negen m.i. toonaangevende tech-beleggingen
AI Spotlight 9: negen bedrijven die profiteren van AI
Crypto Spotlight 9: de grootste negen crypto’s gemeten in marktwaarde
Old school tech MANAAM: +36%
In de bredere techsector blijven gevestigde spelers domineren. Ooit waren beleggers fan van de term FANG (voor Facebook, Apple, Netflix en Google, alsof Microsoft niets voorstelde), maar laten we het groepje ‘MANAAM’ nemen, bestaande uit Meta (voorheen Facebook), Apple, Microsoft, Amazon, Alphabet (voorheen Google) en Netflix. De gemiddelde stijging van de aandelen van dit inmiddels klassieke clubje bedraagt dit jaar liefst 35.9%. Dat is vanuit beleggingsperspectief fenomenaal, tot je bedenkt dat de S&P 500 dit jaar ook al 27.19% in de plus staat.
Spotlight 9: +63%
Microsoft (14%), Alphabet (22.28%) en Apple (27.84%) doen het niet eens beter dan de index. Terwijl beleggers tech-aandelen kopen voor de hogere koersstijgingen, als compensatie voor het hogere risico.
Geen koopadvies, maar indicatief: de Spotlight 9 is +63%
Wie echter de Spotlight 9 had gekocht, die bestaat uit de belangrijkste techbedrijven en de twee grootste crypto’s Bitcoin (+119%) en Ethereum (+57%), zou de beleggingsportefeuille dit jaar al 63.37% hebben zien stijgen. Vergeleken met de MANAAM ontbreekt Netflix in de Spotlight 9, terwijl Nvidia (+187%) uiteraard is toegevoegd als ’s werelds meest waardevolle technologiebedrijf.
AI Spotlight 9: +76%
De waardering van AI-gedreven bedrijven zoals Nvidia, die een sleutelrol spelen in de ontwikkeling van AI-infrastructuur, heeft recordhoogtes bereikt. Dit laat zien dat de markt de snelheid erkent waarmee deze door AI opgestuwde bedrijven hun resultaten zien stijgen.
Ondanks AMD, Gigabyte en Super Micro doet de AI Spotlight 9 liefst + 76%
Omdat Nvidia al is opgenomen in de Spotlight 9 heb ik de marktleider buiten beschouwing gelaten in mijn eveneens compleet arbitraire ‘AI Spotlight 9’, bestaande uit negen bedrijven waarvan ik het vermoeden heb dat ze door AI sneller zullen kunnen groeien dan de toonaangevende grote techbedrijven (de MANAAM-groep) en wellicht zelfs sneller dan de Spotlight 9.
Met een groei van 76.11% is dat dit jaar zeker het geval, waarbij het helemaal opvallend is dat deze stijging tot stand komt ondanks Super Micro (dat de accountant het hazenpad zag kiezen), AMD (-1%) en Gigabyte, hardware-partijen die de groei van de rest niet bijbeenden. Softwarebedrijf Palantir (+305%), waarover ik begin november schreef, maakt het verschil meer dan goed.
Crypto Spotlight 9: +191%
Sinds de goedkeuring eerder dit jaar van Bitcoin ETFs, stroomden al tientallen miljarden vanuit de traditionele beleggingswereld richting crypto. Het wachten was op het moment dat de ‘alt rotation‘ zou beginnen, het moment waarop er meer geld naar andere cryptovaluta vloeit dan naar Bitcoin, wat geldt als het onofficiële startschot van ‘altcoin season.‘ Dat moment vond gisteren plaats, toen de Ethereum Spot ETF netto instroom, die naar Bitcoin oversteeg.
Crypto Spotlight 9: +191% en hier zit geen memecoin tussen.
De echte durfal stapt daarom nu groot in de meest malle muntjes die vaak geen enkele onderliggende waarde bevatten, maar dat is even risicovol als in een casino alles op rood of zwart zetten. Een minder risicovolle strategie, voorzover dat mogelijk is in crypto, is om te spreiden in de grootste cryptovaluta en te profiteren van het algehele sentiment.
De ‘Crypto Spotlight 9’ bestaat uit de grootste cryptovaluta gemeten naar marktwaarde, waarbij stable coins, memecoins (crypto-gebbetjes) en tokens die gekoppeld zijn aan cryptobeurzen zoals BNB, buiten beschouwing worden gelaten.
Dat groepje, alfabetisch gerangschikt als Avalanche, Bitcoin, Cardano, Ethereum, Solana, Stellar, Toncoin, TRON en XRP, behaalde dit jaar tot nu toe een stijging van 191%. Is dit dan een koopadvies? Absoluut niet.
Wat ik wel iedereen aanraad die actief is op het gebied van technologie en innovatie, is om zich te verdiepen in AI, koolstofverwijderings-technologie, blockchain en cryptovaluta. Net zoals in de jaren tachtig met de pc, internet in de jaren negentig en de smartphone vijftien jaar geleden, zijn dit ontwikkelingen die wereldwijd onstuitbaar zijn.
Een praktische manier om op de hoogte te blijven is om dan een beetje te investeren in die sectoren, waarbij ik aanraad om dit alleen te doen met geld dat je niet nodig hebt voor de huur, hypotheek of andere dagelijkse beslommeringen. Ook binnen technologie en crypto loont het zeker om goed te kijken naar wat de beoogde beleggingen daadwerkelijk behelsen; wat doet Palantir eigenlijk, wordt Ethereum bedreigd door Solana en SUI; en is het niet grappig om toch een klein gokje op memecoins te wagen?
Wie er wat geld instopt, gaat zich vanzelf informeren. Het alternatief is een wekelijkse nieuwsbrief schrijven over tech en innovaties, maar dat vereist ook een enorm ego.
Hartelijke groet, dank voor de belangstelling en tot volgende week!
Een dystopisch wereldbeeld van tropische bomen en machines ter verwijdering van koolstof op de poolkap. Beeld gemaakt met Midjourney.
Terwijl Bitcoin de grens van honderdduizend dollar nadert en Nvidia recordwinsten behaalt, verdient een ander onderwerp deze week de aandacht: COP29, de VN-klimaatconferentie in Bakoe. In de technologie- en cryptowereld wordt de klimaatdiscussie vaak gezien als een onderwerp dat zich afspeelt in een alternatief universum van koppige schoolweigeraars en shagrokende hippies op leren sandalen in hennepbroeken. Toch speelt daar de grootste technologische uitdaging van onze tijd: hoe verwijdert de mensheid de reeds aanwezige CO₂ in de atmosfeer?
Daags nadat COP29 zou eindigen, zijn in de verlenging twee overeenkomsten gesloten: een akkoord over een veel te laag bedrag dat rijke landen gaan betalen aan arme landen voor compensatie van de geleden schade ($300 miljard lijkt veel, maar is veel te weinig voor dit probleem) en een akkoord over de algemene regels voor de lancering van koolstofhandelmarkten, beter bekend als carbon credits, bijna tien jaar nadat het idee voor het eerst werd voorgesteld.
Het mechanisme voor koolstofhandel werd voor het eerst formeel beschreven in het COP21 klimaatakkoord van Parijs in 2015, als een manier voor vervuilers om andere landen te betalen voor het verminderen van emissies namens hen. Maar het is omstreden gebleken vanwege zorgen dat het niet zal resulteren in de beloofde verwijdering van koolstof uit de atmosfeer.
Rijke landen verantwoordelijk
Arme landen hebben gelijk wanneer zij rijke landen beschuldigen van het onvoldoende dragen van hun verantwoordelijkheid. Sinds de industriële revolutie hebben voornamelijk westerse economieën bijgedragen aan de uitstoot van ruim 2.200 gigaton CO₂, wat de opwarming van de aarde in gang heeft gezet.
Tegelijkertijd dragen armere landen, vaak gelegen rond de evenaar, de zwaarste lasten van de klimaatverandering. Extreme hittegolven, droogte, overstromingen en krachtigere orkanen veroorzaken sterfte, hongersnoden en verwoeste infrastructuur, vooral in kwetsbare landen. Het was daarom te verwachten dat een groep armere landen de klimaatconferentie woedend zou verlaten, zoals gisteren gebeurde.
Rijke landen zijn daarom verplicht om zowel de opwarming tegen te gaan als compensatie te bieden voor de schade die arme landen ondervinden. Dat leidt tot de vragen hoeveel moet worden betaald, enerzijds aan compensatie en anderzijds aan het investeren in oplossingen die klimaatopwarming verhinderen.
Klimaatactivisten hebben deels gelijk
Klimaatactivisten stellen dat de enige oplossing is om onmiddellijk te stoppen met het gebruik van fossiele brandstoffen, de grootste bron van CO₂-uitstoot, en dat het beperken hiervan cruciaal is om verdere opwarming te voorkomen.
Bovendien benadrukken ze dat investeren in hernieuwbare energie op de lange termijn goedkoper is dan het herstellen van de schade die klimaatverandering veroorzaakt. Stoppen met fossiele brandstoffen biedt daarnaast belangrijke gezondheidsvoordelen, zoals minder luchtvervuiling en lagere medische kosten. Volgens klimaatactivisten is onmiddelijke actie essentieel, omdat elke vermeden ton CO₂ de kans verkleint dat de temperatuurstijging boven de kritieke grens van 1,5 graden uitkomt.
Deze eisen zijn logisch en te billijken, maar gaan volledig voorbij aan het feit dat een onmiddellijke transitie naar een volledig fossielvrije wereld niet realistisch is. Uiteraard is het zo snel mogelijk stoppen van CO₂-uitstoot van eminent belang, net zoals het stoppen van de kraan handig is als je een zwembad wilt laten leeglopen.
Maar zelfs als de mensheid vanaf morgenochtend alle CO₂-uitstoot zou stoppen, betekent het ‘slechts’ dat er jaarlijks geen vijftig gigaton CO₂-uitstoot bijkomt; maar dan nog blijft de historische last van 2.200 gigaton in de atmosfeer onveranderd. Zonder verwijdering van die CO₂ blijft de opwarming de grens van 1,5 graden overschrijden, met alle gevolgen vandien.
De jaarlijkse CO2-uitstoot vergeleken met de reeds in de atmosfeer aanwezige CO2. Bron: Tracer
Ik ben nu bijna tien jaar actief op het kruispunt van duurzaamheid en technologie en zoek nog steeds naar het eerste zinvolle plan van een milieu- of klimaatactivist, waaruit een plan van aanpak blijkt voor de verwijdering van die 2200 Gigaton. Het enige repeterende geluid is: ‘stop met uitstoot en plant bossen.’ Maar dat is niet realistisch en het schiet niet genoeg op.
Fossiele brandstoffen nog noodzakelijk
Zowel economisch als technisch is het onmogelijk om binnen enkele jaren een volledig CO₂-neutrale wereld te realiseren. Fossiele brandstoffen vormen de ruggengraat van de wereldeconomie en zijn helaas nog onmisbaar.
Hernieuwbare energie groeit snel, maar kan de huidige wereldwijde energievraag nog niet volledig dekken. Daarnaast blijven transportmiddelen zoals vliegtuigen, schepen en vrachtwagens grotendeels afhankelijk van fossiele brandstoffen.
Lage-inkomenslanden steunen op op goedkope energiebronnen zoals steenkool om hun economische groei mogelijk te maken, waardoor een plotselinge overgang naar hernieuwbare energie voor hen extra complex is.
Bovendien is de infrastructuur voor hernieuwbare energie in veel regio’s nog niet voldoende ontwikkeld om op grote schaal ingezet te worden. Abrupt stoppen met fossiele brandstoffen zou daarom leiden tot economische instabiliteit, massale werkloosheid en energiearmoede, vooral in de kwetsbare landen die het meest onder druk staan.
In Azië wordt bijvoorbeeld met verbijstering gereageerd op argumenten van vooral Europeanen, die de trein heilig verklaren als mobiliteitsoplossing: uiteraard is dat een prima alternatief voor de luchtvaart binnen Europa, maar hoe neem je de trein tussen de duizenden eilanden in Indonesië en de Filippijnen? Om nog maar te zwijgen van een boemeltje tussen pakweg Sydney en Hong Kong.
Vijf miljard Aziaten willen geen bakfiets
Het wordt in het westen vaak vergeten, maar Azië telt bijna vijf miljard inwoners tegen ongeveer zevenhonderdvijftig miljoen Europeanen en nog geen vierhonderd miljoen inwoners van Noord-Amerika. Je gunt je grootste vijand toch nog geen rit per bakfiets over een glooiend rijstveld bij veertig graden en tachtig procent luchtvochtigheid?
Tijdens de eerste dag van COP29 werd een belangrijke doorbraak aangekondigd op het gebied van carbon credits, de gangbare term voor koolfstofkredieten waarbij een carbon credit gelijk staat aan een duizend kilo CO₂ -uitstoot. Dit systeem stelt bedrijven, maar ook landen, zoals Singapore en Peru, in staat om te betalen voor projecten die uitstoot vermijden, verminderen of verwijderen.
In Bakoe is voor het eerst overeenstemming bereikt over een zeer vage standaardisering van deze credits, door de Financial Times omschreven als een kick-start voor de carbon credit markt, waardoor transparantie en betrouwbaarheid worden vergroot. Maar er is nog jaren aan nadere detaillering (lees: onderhandeling) vereist voor er een wereldwijd goed werkend systeem kan ontstaan.
Verschillen tussen carbon credits cruciaal
Zonder betere standaardisering en kwaliteitscontrole van carbon credits blijven allerlei frauduleuze projecten en rommel-credits in omloop. Want er zijn drie totaal verschillende soorten carbon credits die goed van elkaar moeten worden onderscheiden:
Avoidance Credits: deze worden uitgegeven voor het voorkomen van CO₂ -emissies, zoals door ontbossing te stoppen of stenen oventjes in Afrika uit te delen. Vaak blijken deze projecten totaal nutteloos.
Reduction Credits: deze verminderen CO₂ -emissies, zoals door efficiëntere technologieën te implementeren. Denk aan zonnepanelen of windmolens. Prima om te doen, maar waarom verdient het uitstoten van minder CO₂ een bonus in de vorm van carbon credits?
Removal Credits: dit zijn credits die worden uitgegeven voor het daadwerkelijk verwijderen van CO₂ uit de atmosfeer. Dit is de noodzakelijke Heilige Graal.
Direct Air Capture gebruikt bijvoorbeeld machines om CO₂ rechtstreeks uit de lucht te halen en op te slaan. Deze oplossing is nog erg kapitaalintensief en de vraag is of het de meest efficiente techniek is, gemeten naar energieverbruik en benodigd kapitaal.
Herbebossing biedt natuurlijke opname van CO₂, hoewel dit gepaard gaat met risico’s zoals ontbossing. Zo is er nog al eens een bosbrand, juist door klimaatopwarming, en blijken niet alle bossen conform verwachting te worden geplant. Daarnaast blijken ze vaak minder effectief dan gehoopt en verwacht.
Met biochar wordt biomassa omgezet in stabiele koolstof die eeuwenlang kan worden opgeslagen, terwijl Ocean Alkalinity Enhancement oceanen behandelt zodat ze meer CO₂ kunnen absorberen. Het grootste potentieel zit hoogstwaarschijnlijk in dit soort methodes die de oceanen gebruiken, zoals die van het Nederlandse SEA02.
Overzicht van carbon dioxide removal (CDR)-technologie. Bron: Tracer
Carbon removal credits financieren cruciale technologie
Want hoewel klimaatactivisten alle carbon credits beschouwen als een vrijbrief voor bedrijven om hun uitstoot voort te zetten, is de rol van removal credits van onschatbare waarde. Deze credits maken het financieel mogelijk om bovengenoemde technologieën te ontwikkelen, zie het voorbeeld van Microsoft en Royal Bank of Canada, zodat die 2200 Gigaton CO₂ daadwerkelijk uit de atmosfeer kan worden verwijderd.
Milieubewegingen zijn gericht op ethiek en activisme en ontberen het vermogen om technologische innovaties te beoordelen, laat staan de economische schaalbaarheid van die oplossingen. Een treffend voorbeeld hiervan is de opkomst van Tesla en de wereldwijde transitie naar elektrische voertuigen die door het succes van Tesla werd ingezet.
Voorbeeld: Tesla
In 2010 zou geen enkele prominente milieu-activist hebben voorspeld dat Tesla de aanjager zou worden van een massale verschuiving naar elektrische mobiliteit. Tesla verkocht toen nog geen duizend auto’s per jaar.
Dan kijken we naar afgelopen maand: in oktober werden alleen al in China 1,43 miljoen zogeheten ‘nieuwe-energievoertuigen’ (NEV’s) verkocht, een stijging van 50% procent op jaarbasis, waarmee een nieuw verkooprecord voor één maand werd gevestigd. Dit jaar werden er in China al bijna tien miljoen NEV’s verkocht, een stijging van 34% procent ten opzichte van 2023.
Van deze tien miljoen voertuigen had ongeveer 60% volledig elektrische aandrijving, of een brandstofcel: het gaat om zes miljoen nieuwe auto’s die rondrijden zonder CO₂-uitstoot. Deze ongekende transitie werd gedreven door marktwerking, technologische innovatie en strategische overheidsinvesteringen (ja, ook Tesla) waaronder belastingvoordelen; niet door activistische voorspellingen.
De laatste vijf jaar steeg het aandeel Tesla bijna 1500%. Daaruit blijkt dat er een investeringsmodel is voor innovatieve technologie. De beoordeling van de mogelijke oplossingen om CO₂ uit de atmosfeer te verwijderen moet net zo min worden overgelaten aan klimaatactivisten, als aan politici die bezig zijn om stemmen te winnen of bestuurders van olie- en gasbedrijven die ’s nachts dromen van hun bonus, in plaats van een leefbare wereld.
In de academische wereld en de venture capital-sector, vooral het segment dat zich bezighoudt met de financiering van technologische innovaties, zijn de specialisten te vinden voor het maken van de juiste afwegingen. Maar waar moet het geld vandaan komen voor deze investeringen?
CO₂-belasting mogelijke oplossing
Invoer van een jaarlijks geleidelijk oplopende belasting op CO₂-uitstoot kan leiden tot een structurele oplossing, mits de opbrengsten van een ‘koolstof-tax’ kunnen worden gebruikt om in CO₂-verwijderingstechnologie te investeren en een compensatiefonds te financieren voor de armere, zwaarst getroffen landen.
De klimaatcrisis vereist actie op alle fronten. Het is tijd voor rijke landen, bedrijven en activisten om samen te werken aan een realistisch en allesomvattend plan dat zowel uitstoot stopt als historische schade herstelt.
Voor iedereen die interesse heeft in dit complexe onderwerp brengt Tracer een gratis wekelijkse nieuwsbrief uit op LinkedIn, waarbij de eerlijkheid gebiedt me te zeggen dat ik er ook aan meeschrijf.
De winnaar van de week: Elon Musk. Beeld gemaakt met Midjourney.
Er wordt al zoveel over politiek bericht dat het doorgaans eenvoudig is om het onderwerp hier te vermijden. Alleen Elon Musk is onvermijdelijk, ook afgelopen week. Eerst stelde Donald Trump zijn nieuwe beste vriend Musk en mede-querulant Vivek Ramaswamy aan om leiding te geven aan een op te richten Department of Government Efficiency (DOGE), een initiatief gericht op het verminderen van “bureaucratische uitgaven”. Klinkt als een Amerikaanse variant op de Ministry of Magic uit Harry Potter, in een wereldwijd politiek klimaat waar wensdenken aan beide zijden van het centrum tot norm is verheven.
DOGE is S3XY
Niet toevallig komt het acroniem DOGE overeen met de populaire cryptocurrency Dogecoin, die Musk eerder heeft ondersteund. Dogecoin, gemeten naar marktwaarde de zevende cryptovaluta ter wereld, steeg de afgelopen week liefst 83%. Fans van Musk herkenden in het acroniem Doge dezelfde grap als Musk eerder uithaalde met de benaming van de Tesla-modellen die chronologisch verschenen als S, X, 3 en Y, maar samen S3XY spellen.
Bitcoin bereikte een nieuw ‘all time high’ maar Dogecoin steeg deze week vier keer zo snel.
SpaceX, het grootste particuliere bedrijf in de VS, bereidt zich volgens ingewijden voor op een tenderaanbod in december waarbij bestaande aandelen in het bedrijf verkocht zullen worden voor ongeveer $135 per stuk. Dit zou de raketbouwer waarderen op meer dan $250 miljard, een stijging van $40 miljard – ruim anderhalve keer de waarde van Philips, om het in perspectief te plaatsen – ten opzichte van de $210 miljard tijdens een vergelijkbare deal eerder dit jaar.
Daarnaast heeft Musk’s AI start-up xAI $5 miljard opgehaald op een waardering van $45 miljard, bijna het dubbele van de waardering van een paar maanden geleden. Ondertussen schrikte de razendsnelle bouw van een supercomputer op Nvidia-technologie door Musk’s team de concurrentie zodanig wakker, dat een rivaliserend bedrijf zelfs over Musk’s datacenter in Texas vloog om te onderzoeken wat er gaande was.
Tot slot sloot Tesla vrijdag een beursweek vol dalingen van het aandeel af met 3% stijging; in totaal steeg het aandeel TSLA afgelopen maand 45%. We kunnen concluderen dat afgelopen week, zowel politiek als bedrijfsmatig, links niet aan de winnende hand was.
Netflix live met UFC?
De bokswedstrijd tussen Mike Tyson en Jake Paul, live gestreamd op Netflix, markeerde gisteren het debuut van het streamingplatform in live sportuitzendingen. De partij trok een dusdanig groot simultaan kijkend wereldwijd publiek dat Netflix werd geplaagd door aanhoudende streaming-problemen.
Ongetwijfeld leert Netflix hiervan en het is ook niet te verwachten dat er ooit nog een bokspartij komt, die zoveel kijkers trekt als een gevecht tussen de bejaarde beste bokser aller tijden en meneer Leerdam. Zelfs niet als, zoals de geruchten doen vermoeden, Netflix een overeenkomst sluit met de UFC om de MMA-gevechten de komende jaren live uit te zenden. De vraag is of Apple naast de Amerikaanse MLS-wedstrijden (vooral vanwege Messi) zich meer met live sport gaat bemoeien.
AI en Augmented Reality (AR) in je oren
Het nieuwe bedrijf Hopscotch Labs van Foursquare-oprichter Dennis Crowley ontwikkelt een dienst die gebruikmaakt van data in grote AI-systemen en de tegenwoordig alomtegenwoordige AirPods. Vervolgens voegt het de functionaliteiten van een smartphone toe om relevante lokale informatie te geven wanneer iemand langs een bepaalde locatie loopt, zoals een restaurant, een cocktailbar of zelfs een straathoek.
Zoals auteur van het artikel over Hopscotch, de onvolprezen Om Malik stelt: “Het voelt als een wondermiddel tegen informatie-overload. In plaats van in een browser te kijken of constant op een telefoon te gluren, komt de informatie via onze oren of andere apparaten, zoals een bril.”
Ik blijf niet geloven dat veel mensen vrijwillig een bril gaan dragen, maar de keuze voor AirPods is een hele interessante variant voor informatie-overdracht en Crowley ontwikkelt altijd hele leuke producten. Hopscotch is een startup om te volgen.
Microsoft organiseert “bake-off” voor CO2-verwijdering
Microsoft staat voor een uitdaging om het doel om tegen 2030 koolstofnegatief te worden te behalen, aangezien het bedrijf de CO₂ -uitstoot met meer dan 40% zag stijgen sinds 2020, mede door de groei van de AI-activiteiten. Microsoft investeerde daarom al in Direct Air Capture (DAC), waarbij het startups financiert en vooraf koolstofkredieten aankoopt. DAC is echter nog in ontwikkeling en de carbon credits uit DAC kunnen snel een veelvoud kosten van andere soorten carbon removal credits.
Microsoft en de Royal Bank of Canada hebben zich nu gecommitteerd om in tien jaar 10.000 metrische ton CO₂ aan te kopen van Deep Sky, een DAC-project in Alberta, Canada. Deep Sky organiseert voor Microsoft een “bake-off” en nodigt acht startups uit om hun koolstofverwijderingstechnologieën op locatie te testen. In de week waarin COP29 in Bakoe wordt gedomineerd door niet verschenen politici, is het opvallend dat het bedrijfsleven het voortouw neemt om CO₂ uit de atmosfeer te verwijderen.
“Bitcoin kan naar $800.000”
“Er is veel minder verkoopdruk. De realiteit is dat, hoewel mensen zeggen dat ze gaan verkopen bij $100.000 of $125.000, als Bitcoin op gelijke waarde met goud komt, dat $800.000 per Bitcoin betekent. Dus ik denk dat veel Bitcoin-houders op de lange termijn zullen blijven vasthouden, en dat zien we terug in de grafieken. Grote ‘whales’ met meer dan duizend munten hebben dit jaar nauwelijks coins naar beurzen verplaatst.” Aldus crypto-goeroe Meltem Demirors bij CNBC.
De vraag is wanneer de totale marktwaarde van Bitcoin gelijk komt met de grootte van de goudmarkt, maar de grootste cryptovaluta is op weg. Volgens Demirors zal op het moment dat de marktgrootte van Bitcoin die van goud evenaart, de prijs per Bitcoin $800.000 bedragen. Klinkt astronomisch hoog, maar dat leek $93.000 deze zomer ook en die hoogste prijs ooit werd deze week vlot bereikt.
2024 is een bizar beursjaar: de S&P 500 stijgt harder dan Apple en ondanks alle hype is Bitcoin minder hard gestegen dan Nvidia en Palantir.
“Dit zal een toekomst mogelijk maken waarin we de vele consumentenvoordelen kunnen realiseren waar we enthousiast over zijn: mensen eigenaarschap geven over hun digitale identiteiten, nieuwe verdienmodellen voor creatieve makers, grensoverschrijdende transacties met stable coins tegen lage tot geen kosten, nieuwe manieren voor kleine bedrijven zoals restaurants om met hun klanten in contact te komen, de opkomst van gedecentraliseerde sociale netwerken, de ontwikkeling van fysieke infrastructuur zoals energienetten, en blockchains die AI en games democratiseren – en nog veel meer wat we ons nu niet eens kunnen voorstellen.”
Klinkt nog steeds niet fascinerend, maar misschien komt het enthousiasme wel als die blockchain gebaseerde producten op de markt komen. Andreessen Horowitz spoort crypto-ondernemers aan om alvast te beginnen. Onder president Biden werd alle crypto over een kam werd geschoren terwijl notoire oplichters als Sam Bankman-Fried van FTX geen strobreed in de weg werd gelegd. Heldere regelgeving zal moeten leiden tot nieuwe, betere crypto-projecten.
Privé-koks in Silicon Valley klappen uit de school
Klanten die alleen het eerste slokje van een blikje cola drinken, of thee die in drie fases moet worden gekookt en afgekoeld en vervolgens half lauw wordt gedronken: de privé-koks in Silicon Valley maken de gekste dingen mee bij klanten die het verschil niet kennen tussen een truffel en een appeltaart – als het maar duur en lastig is.
Het was een opvallende week in de techwereld. Door de Amerikaanse presidentsverkiezingen bleven techbedrijven stil op het PR-front, terwijl de overwinning van Trump voor speculatie zorgde over wat dit betekent voor technologie- en innovatiebeleid. Eén ding is duidelijk: Elon Musk heeft een nieuwe rol als tech-souffleur van president Trump.
In deze editie deel ik de nieuwsberichten die eruit sprongen: van space cowboys en crypto tot AI en een bijzonder verhaal over zelfbehandeling tegen kanker. Maar bovenal: veel over Palantir, de absolute winnaar van de week.
Is Trump voor datacenters op kernenergie, crypto en AI?
Uit redelijk onverwachte hoek, want voor een bredere visie moeten we doorgaans niet in de conservatieve datacentersector zijn, kwam deze uitstekende analyse van Data Center Dynamics over wat de tech- en innovatie-sector kan verwachten onder Trump. Van AI tot crypto, chips en ruimtevaart; vrijwel alles komt aan bod.
Trump leidt tot 4 miljard ton extra CO2 emissies
Tel de jaarlijkse uitstoot van de EU en Japan bij elkaar op, of neem alle uitstoot van de honderdveertig minst uitstotende landen ter wereld en je hebt de extra uitstoot die de VS in 2030 zal veroorzaken door de verkiezing van Trump, zo berekende Carbon Brief al eerder dit jaar. Het is twee keer zoveel uitstoot als alle besparingen die duurzame energie wereldwijd hebben opgeleverd in de laatste vijf jaar.
Wetenschapsredacteur bij de Volkskrant Maarten Keulemans hoopt desondanks op een alternatieve klimaatkoers die niet is gebaseerd op het Parijse klimaatakkoord, bijvoorbeeld door initiatieven die niet vanuit de overheid komen. Dat is een interessante gedachte die ook wordt aangehangen door Blue City Solutions, de onafhankelijke groep vrijdenkers die ik ondersteun bij de ontwikkeling van private initiatieven tegen klimaatverandering.
“Saddle up, space cowboys”
De kans bestaat dat Elon Musk bij zijn grote tegenstander NASA grote reorganisaties en bezuinigingen gaat doorvoeren, in zijn rol als presidentieel adviseur. Dat zijn bedrijf Space X hierbij garen spint is uiteraard geheel toevallig.
OpenAI heeft een hardware-bazin
Caitlin Kalinowski is het voormalig hoofd van de augmented reality-brilprojecten van Meta. Maandag meldde Kalinowski, CK voor intimi, in een bericht op LinkedIn dat zij bij OpenAI leiding gaat geven aan robotica en consumentenelektronica.
Eind september liet OpenAI uitlekken dat CEO Sam Altman met Apple-legende Jony Ive zou werken aan een ‘iPhone voor AI’, wat dat ook moge zijn. Nu Kalinowski bij OpenAI begint is de vraag hoe haar werk zich zal verhouden tot het project van OpenAI met Ive. Kalinowski en Ive kennen elkaar goed, want eerder werkte ze bij Apple aan de hardware van de Macbooks in de periode dat Ive er Chief Design Officer was onder Steve Jobs. Komt OpenAI met een bril, een mobiel apparaat of iets geheel nieuws?
Nabeel Qureshi, voormalig ontwikkelaar bij Palantir, schreef een fascinerend verhaal over zijn tijd bij het data-analysebedrijf. Voor iedereen die werkzaam is op het gebied van innovatie is het een absolute aanrader. Het begint gelijk goed, wanneer Qureshi een interview met CEO Karp citeert over diens unieke aanpak bij sollicitatiegesprekken:
“Ik ontmoet graag kandidaten zonder enige informatie over hen: geen cv, geen voorbereidende gesprekken of functiebeschrijving, alleen de kandidaat en ik in een kamer. Ik stel een vrij willekeurige vraag, iets dat niets te maken heeft met wat ze bij Palantir zouden doen. Vervolgens kijk ik hoe ze de vraag ontleden en of ze inzien hoeveel verschillende manieren er zijn om hetzelfde te bekijken. Ik houd interviews graag kort, ongeveer tien minuten. Anders gaan mensen over op hun aangeleerde antwoorden en krijg je geen goed beeld van wie ze werkelijk zijn.”
In tien minuten zul je niet de diepte ingaan over je tijd als praeses bij het corps, je gezinsleven of je hobbies, dus dat geeft al een aardige indicatie over de sfeer en focus bij Palantir.
Geen FTE maar FDE
Opvallend is dat Palantir volgens Qureshi is georganiseerd rond twee typen ontwikkelaars:
ontwikkelaars die met klanten werken, ook wel bekend als FDE’s, forward deployed engineers.
ontwikkelaars die werken in het kernproductteam aan productontwikkeling, PD-ers, en die zelden klanten bezoeken.
FDE’s werken ‘onsite’ bij de klant, drie tot vier dagen per week, wat resulteert in een enorme hoeveelheid reizen, zeer ongebruikelijk voor software-ontwikkelaars bij een bedrijf uit Silicon Valley.
Doel van deze aanpak is diepgaande kennis op te doen van bedrijfsprocessen in complexe sectoren (zoals gezondheidszorg, inlichtingendiensten, ruimtevaart, enz.) en die kennis vervolgens te gebruiken om software te ontwerpen die daadwerkelijk het probleem oplost.
De PD-ontwikkelaars ‘productiseren’ wat de FDE’s bouwen. Ofwel: ze zetten het maatwerk van de FDE’s om in standaard-producten en ontwikkelen zo de software die de FDE’s bij volgende projecten in dezelfde sector weer helpt om hun werk beter en sneller te doen. Qureshi bracht bijna een jaar door in Frankrijk bij Airbus, zodat Palantir leerde wat voor soort producten de luchtvaart-industrie nodig heeft.
Het is een originele aanpak die het midden houdt tussen het maatwerk dat de grote IT-consultancybedrijven zeggen te leveren (kuch) en de ‘one size fits all’-aanpak van traditionele ERP-bedrijven.
‘Whatever you want Ben’
Een stukje durfkapitalisme naar de mensen toe: topinvesteerder Ben Horowitz doneerde geld aan de politie van Las Vegas, dat daar op zijn verzoek drones mee kocht van een leverancier waarin zijn bedrijf investeerde. De fabrikant maakte uiteraard goede sier met deze order, in een moderne variant van vestzak-broekzak-via-politie-borstzak.
Bedrijven willen werknemers terug op kantoor. Wat speelt er echt?
In een podcast bespreekt The Verge met twee experts wat de ware redenen zijn waarom veel bedrijven hun werknemers terug op kantoor willen. Het zijn niet alleen verkapte bezuinigingen, hopend dat mensen ontslag zullen nemen. Veel bedrijven hechten toch aan teambuilding en verwachten op kantoor hogere productiviteit.
Nvidia passeert grens van $3.6 biljoen marktwaarde
Wall Street verwacht dat Trump de beperkingen voor AI-ontwikkeling van de regering-Biden terugschroeft en daardoor haalde Nvidia via rechts Apple in als ’s werelds meest waardevolle bedrijf.
De marktwaardes van de top drie zijn nu als volgt:
Microsoft: $3.14 biljoen
Apple: $3.43 biljoen
Nvidia: $3.62 biljoen
Het aandeel NVDA steeg dit jaar 206%. Het is geen PLTR, maar blijft hoogst uitzonderlijk voor een bedrijf van deze omvang. De laatste vijf dagen stegen Microsoft, Apple en Nvidia respectievelijk 3.1%, 2.6% en 7.6% tegen een stijging van 41.8% voor Palantir. Daarmee steeg Palantir zelfs veel harder dan de crypto’s, waarvan zoveel werd verwacht door beleggers en speculanten.
Aanleiding waren de uitstekende kwartaalcijfers, waaruit bleek dat de omzet van Palantir vergeleken met hetzelfde kwartaal vorig jaar met 30% was toegenomen. De winst steeg zelfs met 101%. Palantir behaalt een operationele winst van bijna 20%, vergeleken met bijvoorbeeld 15% bij Salesforce, waarvan de omzet met slechts 8% groeide.
De negen grootste cryptovaluta naar marktwaarde stegen na de Amerikaanse verkiezingen
Waar verwacht werd dat de cryptovaluta door het dak zouden gaan na de overwinning van Trump, bleef de stijging voor de volatiele cryptowereld nog relatief bescheiden. Bitcoin vestigde een nieuw hoogtepunt maar stabiliseerde redelijk.
In deze grafiek valt de stijging van Cardano op, maar die is bedrieglijk: de koers van ADA steeg het laatste jaar ‘slechts’ 28% dus dit was eerder een correctie dan een doorbraak. Gemiddeld stegen de grootste crypto’s afgelopen week met 16%.
Er is gerechtigheid: memecoins deden het slechter dan een echt bedrijf als Palantir
Zat de grootste winst dan bij die malle speculatieve muntjes van honden (al dan niet met hoed), of kikkers en andere gekkigheid? Nee, want de grootste memecoins stegen afgelopen week ‘slechts’ 12%.
Wie deze zondag onverhoopt belandt op een kringverjaardag of in een voetbalkantine met blaatapen die oreren over bizarre koerswinsten op memecoins, kan zich wapenen met de wetenschap dat de grootste memecoin, Dogecoin, afgelopen jaar 198% steeg.
Leuk en aardig, maar het meest waardevolle technologiebedrijf ter wereld, Nvidia, dat in tegenstelling tot memecoins daadwerkelijk unieke technologie ontwikkelt en daardoor veel minder gevoelig is voor speculatie, steeg in het laatste jaar met 214%. Sta je daar, met je roze koek of je kaasdobbelsteentjes in je hand op te scheppen over Dogecoin.
Palantir is met 252% stijging dit jaar aan een enorme opmars bezig; van $15 begin dit jaar steeg de koers naar $58 afgelopen vrijdag. Hierbij rijst uiteraard de vraag of het bedrijf met een stratosferische koers-winstverhouding van 295 deze waardering weet vast te houden.
Peter Thiel, mede-oprichter van Palantir, zou daarbij wat hulp kunnen gebruiken van zijn vrienden in het Witte Huis; want Thiel is zo uitgenast geweest om niet alleen al vroeg het spoor van Trump te kiezen, hij is ook mentor en vriend van de nieuwe vice-president JD Vance.
Wetenschapper behandelde haar kanker met virussen die ze zelf ontwikkelde
Graag sluit ik de nieuwsbrief deze week positief af, met de bijzondere prestatie van iemand die dit geheel op eigen kracht deed: virologe Beata Halassy zegt in Nature dat zelfbehandeling werkte en een positieve ervaring was — maar onderzoekers waarschuwen dat dit niet iets is dat anderen zouden moeten proberen.
Halassy, een virologe aan de Universiteit van Zagreb, behandelde met succes haar eigen borstkanker door de tumor te injecteren met in het laboratorium gekweekte virussen, waarmee ze een discussie op gang bracht over de ethiek van zelf-experimentatie.
Halassy ontdekte in 2020, op 49-jarige leeftijd, dat ze borstkanker had op de plaats van een eerdere mastectomie. Het was de tweede terugkeer op die plek sinds haar linkerborst was verwijderd en ze wilde onder geen beding een nieuwe chemokuur ondergaan.
Na een uitgebreide literatuurstudie verkoos Halassy een onbewezen behandeling en diende zichzelf een behandeling genaamd oncolytische virotherapie (OVT) toe om haar eigen stadium 3-kanker te behandelen. Ze is nu vier jaar kankervrij.
Dank voor de belangstelling en tot volgende week!
Michiel Frackers
De Engelse versie van deze nieuwsbrief verschijnt hier op LinkedIn.
Deze nieuwsbrief bevat geen beleggingsadvies maar slechts een op kennis, ervaring en zelfoverschatting gebaseerde persoonlijke mening.
Het overzicht met eerdere nieuwsbrieven staat op Frackers.com.
De afgelopen week kwamen een tweetal ontwikkelingen samen die de komende jaren het wereldwijde technologiebeeld zullen bepalen. Allereerst lanceerde OpenAI nieuwe producten waarmee het Google en Microsoft frontaal aanvalt. De AI-markt explodeert zowel voor consumenten als voor zakelijk gebruik, met als nadelig gevolg dat het energieverbruik en de CO₂-uitstoot navenant stijgen.
Misschien juist door die stijgende CO₂-uitstoot lijken de ontwikkelingen in ‘Climate Tech’, het containerbegrip voor alle technologie die klimaatverandering tegengaat, ook te versnellen. Bill Gates noemt 2024 zelfs het jaar waarin climate tech definitief is doorgebroken.
OpenAI nu directe concurrent van Google
OpenAI heeft afgelopen week ‘ChatGPT met Zoeken‘ gelanceerd, een functie waarmee gebruikers in realtime actuele informatie direct in hun gesprekken kunnen opvragen. Deze zoekfunctionaliteit, geïntegreerd in de bestaande ChatGPT-interface, is momenteel beschikbaar voor betalende gebruikers en zal binnenkort voor iedereen beschikbaar zijn.
In plaats van een afzonderlijk product zoals in een aparte app of aparte webpagina, maakt de zoekfunctie in bijvoorbeeld de Chrome-browser het mogelijk dat ChatGPT automatisch webbronnen raadpleegt wanneer dat relevant is voor de gestelde vraag. Gebruikers kunnen ook zelf zoeken handmatig activeren om specifieke informatie te vinden.
De zoekfunctie van ChatGPT biedt extra interactieve mogelijkheden, zoals het weergeven van kaarten met plaatsmarkeringen voor aanbevolen locaties en het tonen van actuele aandelenkoersen en nieuwsartikelen. Bij elke zoekopdracht kunnen gebruikers een zijbalk openen met klikbare bronnen, zodat ze de originele artikelen of gegevens kunnen raadplegen.
OpenAI stelt dat samenwerking met Microsoft Bing en mediapartners als Associated Press en Reuters ervoor zorgt dat de verstrekte informatie nauwkeurig en betrouwbaar is. Deze samenwerkingen beperken ook juridische vraagstukken rondom ‘gegevensscraping’, aangezien OpenAI via deze partners geautoriseerde toegang krijgt tot data.
Nieuw: reclamevrije actuele informatie
Dit nieuwe zoekaanbod helpt OpenAI met een nieuwe focus op betrouwbare actuele informatie, wat vooral belangrijk is bij gevoelige onderwerpen zoals verkiezingen, waarbij betrouwbare informatie essentieel is. Daarbij vermijdt ChatGPT het gebruik van advertenties of gesponsorde links, een groot verschil met Google Search, dat juist het merendeel van de omzet genereert via advertenties.
In plaats daarvan richt OpenAI zich op het verstrekken van een onafhankelijke gebruikerservaring die gefinancierd zal moeten worden uit abonnementen. Hoewel het voor gratis gebruikers mogelijk zal blijven om van de zoekfunctie gebruik te maken, kunnen we limieten verwachten op het aantal gratis zoekopdrachten.
Bill Gates kopte daarom enthousiast in het jaarverslag van zijn investeringsmaatschappij BreakThrough Energy: ‘The State of the Transition. Climate tech has arrived.’ Volgens Gates zal 2024 achteraf een cruciaal moment blijken in de strijd tegen klimaatverandering, dat hem doet denken aan de periode rond 2000 toen op grote schaal werd besloten kindersterfte te bestrijden.
Destijds stierven jaarlijks miljoenen kinderen in Zuid-Azië en Sub-Sahara Afrika door te voorkomen ziektes, ondanks dat vaccins en medicijnen vaak al bestonden. Deze middelen waren echter moeilijk bereikbaar voor arme landen, hoewel ze in rijkere landen op voorraad lagen. Door de inzet van een wereldwijd gezondheidsnetwerk, dat vaccins en medicijnen produceerde en beschikbaar stelde, daalde de kindersterfte binnen twintig jaar met 50%. Deze vooruitgang was mogelijk door bestaande innovaties op te schalen en nieuwe methoden te ontwikkelen, bijvoorbeeld in de bestrijding van HIV en malaria.
Inmiddels worden er steeds meer technologieën ontwikkeld die effectief zijn in het verminderen van broeikasgassen. De volgende grote uitdaging ligt volgens Gates echter in de implementatie: het opschalen van deze technologieën binnen de economie. Hoewel grote bedrijven deze schaalgrootte goed beheersen, waren ze tot nu toe vaak terughoudend om te investeren in schone technologieën. Ze zagen deze voornamelijk als manieren om hun ecologische voetafdruk te verkleinen en bij te dragen aan het milieu, zonder ze als een bron van waarde voor hun eigen bedrijfsvoering te beschouwen. Kortom: focus op duurzaamheid leidde niet tot hogere winsten.
Volgens Gates begint dit sinds 2024 echter te veranderen en is er een belangrijke verschuiving gaande in het perspectief van investeerders en bedrijven. Grote wereldwijde investeerders—zoals stichtingen, staatsinvesteringsfondsen en infrastructuurinvesteerders— gaan eindelijk serieus investeren in klimaattechnologie. Ook topmensen in het bedrijfsleven begrijpen steeds beter dat climate tech meer biedt dan alleen milieuwinst; het kan hun bedrijven versterken en hun kapitaal efficiënter benutten. Laten we hopen dat Gates gelijk heeft.
200 gram geel poeder even effectief als een boom
Een halve pond van dit gele poeder verwijdert evenveel koolstofdioxide uit de atmosfeer als een boom in een jaar. Bron foto: Zihui Zhou, UC Berkeley.
Gates genoemde wereldwijde strijd tegen door de mens veroorzaakte klimaatverandering. Alleen al Californië zal jaarlijks ongeveer 100 miljoen ton koolstofdioxide moeten afvangen of verwijderen — ongeveer gelijk aan de vervuiling van 250 gascentrales — om zijn ambitieuze klimaatdoelen te halen, waaronder het bereiken van koolstofneutraliteit in 2045.
Het lijkt alsof er inmiddels wekelijks innovatieve technieken bekend worden voor deze verwijdering van koolstofdioxide. Zo hebben onderzoekers aan de Universiteit van Californië in Berkeley, een nieuw covalent organisch raamwerk (COF) ontwikkeld dat de directe luchtvangst (Direct Air Capture, DAC) van koolstofdioxide aanzienlijk verbetert.
Dit materiaal, een diepgeel poeder, absorbeert efficiënt CO₂ uit de omgevingslucht zonder afbraak door water of andere verontreinigingen, een veelvoorkomend probleem bij bestaande DAC-technologieën. Het COF functioneert als een soort spons die CO₂ opvangt, totdat het verzadigd is.
Het kan vervolgens worden geregenereerd door verhitting, waarbij de CO₂ vrijkomt voor opslag of hergebruik, en daarna opnieuw worden ingezet voor verdere opvangcycli. Opmerkelijk is dat 200 gram van dit materiaal ongeveer 20 kilogram CO₂ per jaar kan verwijderen, vergelijkbaar met de absorptiecapaciteit van een volgroeide boom!
Technologische hulpmiddelen kunnen uitstoot van CO₂ beperken en zelfs bestaande emissies uit de atmosfeer verwijderen. Bron: beeld gemaakt met Midjourney.
Dit soort innovatieve technieken zijn vele malen effectiever dan het planten van bomen, wat sympathiek overkomt en begrijpelijker is voor de leek. De grote vraag is of de door Gates voorspelde groei in investeringen in climate tech nog op tijd komt om versnelde klimaatverandering tegen te gaan, zoals onlangs door de VN werd voorspeld.
Investeren in AI of climate tech?
Er ontstaat dus een vreemde paradox: hoe verhoudt investeren in climate tech zich met investeren in AI? Het is evident dat de financiële resultaten van investeren in climate tech minstens vijf tot tien jaar op zich zullen laten wachten. Alleen bedrijven waarvan de CEO’s langer vooruit kijken dan hun eigen jaarbonus, zullen structureel proberen CO₂-neutraal of zelfs CO₂-negatief te worden, zoals Microsoft.
De gemiddelde stijging dit jaar van deze door AI omhoog gestuwde bedrijven bedraagt liefst 119%. Zelfs het accountant-loze Super Micro is slechts 9% gedaald. Bron: Google Finance
lucratief. Zie mijn compleet arbitrair en subjectief samengestelde AI Spotlight 9, die geen financieel advies is, maar probeert een meetbaar beeld te schetsen van een zichtbare tendens.
De gemiddelde koersstijging dit jaar van deze door AI omhoog gestuwde bedrijven bedraagt liefst 119%. Opvallend is dat softwarebedrijf Palantir een hogere koersstijging beleeft dan de chipmakers zoals AMD, Arm en Broadcom. Maar let op: marktleider Nvidia is niet opgenomen in deze lijst, omdat Nvidia al is opgenomen in de algemene tech-graadmeter Spotlight 9. Ter vergelijking: het aandeel Nvidia steeg dit jaar al 181%, tegen Palantir 153%.
Op korte termijn zijn alleen memecoins lucratiever dan AI-aandelen. Het is voor de wereld te hopen dat Bill Gates gelijk heeft en dat er genoeg investeerders zijn die iets verder kijken dan rendement op korte termijn. Zelf ben ik de komende dagen op het bijzonder interessante Business & Philanthropy Forum in Singapore, waar juist wordt gepoogd om investeren met winstoogmerk te combineren met het streven naar een betere wereld. Hopelijk kan ik volgende week positief nieuws delen.
Elon Musk ontvouwde donderdag zijn visie op robottaxi’s en zelfrijdende auto’s. Beleggers reageerden vrijdag teleurgesteld en het aandeel Tesla daalde liefst negen procent. Wat je verder ook van hem mag denken; Musk’s lange termijnvisie op stedelijke mobiliteit wordt steeds relevanter. Door verstedelijking, dalend autobezit en thuiswerken komt een toekomst van gedeeld vervoer, liefst op afroep, steeds dichterbij.
De Tesla Cybercab koop je niet voor de siervelgen. Bron: Tesla video
Singapore meedogenloos autoluw Afgelopen week was ik voor Tech Week in Singapore, één van ’s werelds meest futuristische steden, waar Electronic Road Pricing (rekening rijden) al jaren prima functioneert en alleen de vergunning om een auto te mogen kopen minimaal zeventigduizend Euro kost.
Singapore begrijpt dat een stadsstaat van zes miljoen inwoners simpelweg geen plaats biedt voor veel autoverkeer en handelt daarnaar. Slechts 14% van de bevolking beschikt over een eigen auto.
Door de diverse belastingen en accijnzen loopt de prijs van een kleine Toyota makkelijk op tot boven de twee ton. Oude auto’s zijn er niet, want de vergunning geldt slechts tien jaar. Het is de hel voor een autoliefhebber. Het openbaar vervoer in Singapore is daarentegen fantastisch: spotgoedkoop, brandschoon en uiterst veilig, met airconditioning in bus en metro, die in de spits elke drie (!) minuten rijdt.
Door de begrijpelijke klaagzang van een Singaporese taxichauffeur, die per dag soms tot honderd dollar betaalt voor de huur van zijn taxi op een omzet van honderdvijftig dollar, was ik extra gefascineerd door het toekomstbeeld dat Musk donderdag schetste tijdens het Tesla-evenement “We, Robot” in de Warner Brothers studios in Los Angeles. The Verge maakte een zes minuten durende samenvatting.
Cybercab en Roboofen Het hoogtepunt was de onthulling van de Tesla Cybercab, een volledig autonome robottaxi zonder stuur of pedalen, want er is geen chauffeur: iedereen is passagier. De Cybercab wordt gepositioneerd als een betaalbare oplossing onder de $25.000, maar dat die prijs gaat lukken gelooft zelfs de meest verstokte Tesla fanboy niet.
Musk introduceerde de Robovan met het enthousiasme waarmee iemand zijn nieuwe echtgenote aan zijn ex-schoonmoeder voorstelt. Bron: Tesla video
Naast de Cybercab presenteerde Musk ook plannen voor autonome versies van de Tesla Model 3 en Model Y, met de hoop dat deze voertuigen in 2026 op de markt zullen komen. (Musk zei zelf ‘verwachting’, maar mijn oren vertalen dat direct uit het Elon Musks naar ‘hoop.’) Verrassend was de introductie van de Tesla Robovan (spreek uit, volgens Musk: Robooofen), een kleine bus in de vorm van een kloek strijkijzer, die plaats biedt aan twintig personen.
Auto’s 6% in gebruik
In het ideaalbeeld van Musk zouden kopers hun Tesla Cybercab of Robovan ‘verhuren’ aan de gemeenschap zodra ze er zelf geen gebruik van maken. Omdat mensen gemiddeld minder dan 6% per week gebruik maken van hun auto, zou de Heilige Koe de resterende 94% van de tijd zijn investering kunnen terugverdienen.
Dat klinkt nu misschien nog vreemd, maar wie herinnert zich nog dat taxichauffeurs in Europa vrolijk oreerden dat Europeanen nooit zelf taxi zouden gaan rijden in hun Prius en dat zelfs als dat zou gebeuren, wij verheven Europeanen nooit bij amateurs in de auto zouden stappen? De scepsis tegen een nieuwe vorm van vervoer zal heel snel verdwijnen op het moment dat de Cybercab snel komt voorrijden, de ritten veilig verlopen en de prijs vergelijkbaar of lager is dan die van een Uber.
Teleurstelling onder beleggers
Ondanks de ambitieuze presentatie van Musk waren beleggers niet enthousiast. Onder analisten overheerste teleurstelling over het gebrek aan concrete details over de planning, de verwachte kosten en potentiële omzet voor Tesla.
Deze terughoudendheid onder beleggers weerspiegelt een breder probleem waarmee bedrijven zoals Tesla worden geconfronteerd. Beleggers baseren hun verwachtingen vaak op kwartaalresultaten, terwijl Musk een lange termijnvisie heeft, mogelijk wel dertig jaar vooruit, om de wereld te veranderen met innovatieve technologieën. SpaceX is een ander voorbeeld van die aanpak.
Musk bestuurt Tesla als een startup
Wat veel beleggers echter niet lijken te willen begrijpen, is dat Musk zijn bedrijven runt als startups. Dit betekent dat hij zich richt op groei en waardemaximalisatie op lange termijn en vaak kiest voor tactische improvisatie op korte termijn.
Dit is normaal voor startups die nog geen volledige product-market fit hebben gevonden, met excuses voor de kretologie. Musk’s aanpak verschilt daarin fundamenteel van de traditionele benaderingen van beursgenoteerde bedrijven, waar voorspelbare kwartaalcijfers de koers van het bedrijf bepalen.
Het laatste jaar op de beurs was pijnlijk voor Tesla met 16% daling: niet alleen presteert het aandeel 50% slechter dan de Nasdaq Composite index, maar Uber steeg 88%. Bron: Google Finance
Voor veel beleggers is deze aanpak moeilijk te accepteren, vooral wanneer ze geconfronteerd worden met kortetermijnverliezen of vertragingen in productlanceringen. Musk’s lange termijnvisie – die is gericht op een wereld waarin gedeelde autonome voertuigen het stadsvervoer domineren – kan uiteindelijk een radicale transformatie van de mobiliteitssector teweegbrengen.
Beleggers in Tesla moeten niet zeuren, want iedereen weet inmiddels dat een aandeel kopen in een bedrijf van Elon Musk eerder lijkt op een rit in een achtbaan dan een ritje in een zacht zoemende Tesla.
2050: wereldwijde verstedelijking
Musk’s visie op robottaxi’s moet worden gezien binnen het bredere kader van verstedelijking, een trend die de komende decennia alleen maar zal toenemen. In 2050 zal naar schatting bijna 90% van de bevolking in de VS, ruim 80% in Europa en bijna tweederde van de bevolking in Azië in stedelijke gebieden wonen.
Deze urbanisatie wordt gedreven door de groei van megasteden, waar de vraag naar efficiënte, gedeelde mobiliteitsoplossingen zoals robottaxi’s en zelfrijdende voertuigen, snel zal toenemen. Het huidige model van privé-autobezit wordt steeds minder duurzaam en realistisch naarmate steden dichter bevolkt raken. Dit is waar Musk’s visie op robottaxi’s en gedeelde mobiliteit een belangrijke rol kan spelen.
Van parkeerplaats naar park
Door de introductie van autonome voertuigen kunnen steden niet alleen hun verkeersinfrastructuur ontlasten, maar ook nieuwe mogelijkheden creëren voor het efficiënter benutten van stedelijke ruimtes.
Een opmerkelijk aspect van Musk’s presentatie was zijn visie op het hergebruik van stedelijke ruimtes. Hij stelde voor dat parkeerterreinen in steden kunnen worden omgebouwd tot recreatiegebieden, omdat robottaxi’s geen langdurige parkeerplaatsen nodig hebben: ze rijden immers continu.
In plaats daarvan zouden deze voertuigen via apps opgeroepen kunnen worden, vergelijkbaar met de huidige diensten zoals Uber, Lyft en Grab, maar dan zonder menselijke bestuurders.
Autobezit in grote steden daalt
Het autobezit in grote steden blijft dalen, mede door de hoge kosten en het beschikbare openbaar vervoer. In steden zoals Amsterdam bezit slechts 22% van de huishoudens een auto, terwijl dit in Parijs op 27% ligt.
Zelfs in steden zoals New York en Londen, waar het autobezit hoger ligt (ongeveer 53% en 56%), worden privévoertuigen steeds minder noodzakelijk door de aanwezigheid van goed openbaar vervoer en alternatieve mobiliteitsopties zoals ride-sharing. In steden als Los Angeles, waar het autobezit nog steeds rond de 94% ligt, begint het bewustzijn van de nadelen van privé-autobezit echter ook door te dringen, vooral vanwege de files en de hoge kosten van parkeren.
In Amerikaanse steden ontbreekt, in tegenstelling tot bijvoorbeeld Singapore, Seoul en Tokio, goed openbaar vervoer en juist dan zou gedeeld autobezit, of vervoer op afroep zoals Musk voorstelt, nog sneller kunnen aanslaan.
Onverwachte impact van thuiswerken
Een ander belangrijk aspect dat bijdraagt aan de verandering in stedelijke mobiliteit is de opkomst van thuiswerken. Sinds de pandemie is thuiswerken toegenomen met een factor vijf en is het nu een vast onderdeel van het dagelijks leven voor miljoenen werknemers wereldwijd.
Dit heeft niet alleen geleid tot een afname van het woon-werkverkeer (en daarmee de verkeersdrukte), maar heeft ook invloed op de arbeidsmarkt, vooral voor groepen die voorheen moeite hadden om aan werk te komen, zoals vrouwen en mensen met een beperking.
Het aantal gehandicapte werknemers in de VS is sinds de pandemie met twee miljoen gestegen, grotendeels dankzij de mogelijkheid om op afstand te werken. Ook is het percentage werkende vrouwen in de VS sneller gestegen dan dat van mannen, wat deels wordt toegeschreven aan de grotere flexibiliteit die thuiswerken biedt bij het combineren van werk en zorgtaken. Deze cijfers leveren het bewijs dat vrouwen zowel werken als de opvoeding verzorgen, waardoor je je afvraagt wat mannen uitspoken.
Thuis werk soms horizontaal werk
Een verrassend gevolg van thuiswerken is overigens de mogelijke invloed op de geboortecijfers. In landen in Oost-Azië, waar lange werkdagen en intense druk bij opvoeding hebben geleid tot een afname van de geboortecijfers, lijkt thuiswerken ouders meer flexibiliteit te bieden bij het combineren van werk en opvoeding.
Dit zou kunnen leiden tot een lichte stijging van de geboortecijfers, waarbij voorlopige analyses suggereren dat koppels die minstens één dag per week thuiswerken mogelijk 0,3 tot 0,5 extra kinderen willen. In landen zoals Singapore, met een vergrijzende bevolking en lage geboortecijfers, wordt een hoger aantal kinderen per gezin door de overheid aangemoedigd.
Gedeelde mobiliteit is de toekomst
Gezien de toenemende verstedelijking, de opkomst van thuiswerken en de stijgende kosten van autobezit, wordt gedeelde mobiliteit steeds logischer. In steden waar autobezit afneemt en het gebruik van ruimte verandert, biedt een model van gedeelde auto’s of auto’s op afroep een duurzaam alternatief voor het traditionele autobezit.
Van de tien woorden die Elon Musk tegenwoordig uitspreekt, of op X over ons uitstort, moeten er elf met een fikse korrel zout worden genomen. Maar Musk’s visie op robottaxi’s sluit naadloos aan bij wereldwijde ontwikkelingen die door overheden alleen maar zullen worden aangemoedigd.
Uit het succes van Airbnb valt af te leiden dat genoeg mensen er weinig problemen mee hebben om hun bezit te verhuren tegen de juiste prijs. Er is geen reden om aan te nemen dat dit anders zal zijn bij auto’s – al dan niet zelfrijdend.
Totaal nutteloze scharnierdeuren (probeer dit maar eens op een Amsterdamse gracht), maar het oogt leuk.
De kans is groot dat Musk met zijn zelfrijdende auto’s een rol speelt als voorloper, die vervolgens in de massamarkt wordt ingehaald door andere spelers. Net zoals nu gebeurt met Tesla, dat zich geconfronteerd ziet met concurrentie van Chinese producenten en de traditionele autofabrikanten. Waymo en Cruise zijn slechts de eersten. Misschien een reden tot zorg van Tesla-beleggers, maar voor ieder ander is dat goed nieuws.
Ze was gezichtsbepalend bij OpenAI, maar CTO Mira Murati vertrok zonder CEO Sam Altman vooraf in te lichten. Bron foto: OpenAI
Het is een kwestie van tijd voor er een film verschijnt over OpenAI, hopelijk net zo’n goede als The Social Network over de oprichters van Facebook. Misschien kan de hele film wel met AI worden gegenereerd uit de producten van OpenAI zelf. Want dat blijft bijzonder aan OpenAI: hoewel er van de elf oprichters nog maar drie over zijn nadat ze jarenlang vechtend over straat rolden, blijft het bijzondere producten ontwikkelen. Het is alsof er een auto steeds Formule 1 races blijft winnen terwijl de meeste teamleden bij elke pitstop proberen de helm van hun eigen coureur af te rukken, zijn stuur te verwijderen en de banden lek te prikken.
Superman wordt Dagobert Duck
Ooit werd OpenAI opgericht als een stichting met een nobel doel: het vooruit helpen van de mensheid met behulp van kunstmatige intelligentie. Van die altruïstische waarden is niets over nu het verandert in een zwaar gefinancierd, door aandeelhouderswaarde gedreven commerciële onderneming. De overgang van OpenAI naar een for-profit benefit corporation, zal CEO Sam Altman naar verluidt voor het eerst enkele miljarden dollars aan aandelen in het bedrijf opleveren. Het is alsof Superman transformeert in Dagobert Duck.
Door de spanningen die deze overgang met zich meebrengt zijn deze week prominente managers zoals Chief Technology Officer Mira Murati, Chief Research Officer Bob McGrew en VP van Post Training Barret Zoph opgestapt, wat vragen oproept over de stabiliteit van het bedrijf. Eerder schreef ik over de bijzondere carriere van de oorspronkelijk Albanese Mira Murati.
De leiding van OpenAI een jaar geleden op de cover van Wired. Alleen Altman, rechtsonder, is nog werkzaam bij het bedrijf.
och staan investeerders te dringen om miljarden te pompen in OpenAI. De enorme nieuwe investeringsronde, geleid door Thrive Capital, waardeert het bedrijf op $150 miljard. Dat is vijftig procent meer dan Facebook waard was tijdens de beursgang, terwijl het al een miljard winst maakte. Beleggers sprake schande van een dergelijke waardering en zien knarsetandend toe dat het bedrijf inmiddels vijftien keer zoveel waard is geworden, maar dat terzijde. Winst is een begrip dat ze bij OpenAI de komende jaren alleen zullen zien als ze het als prompt invoeren in ChatGPT, maar niet in de boekhouding.
Open AI doet $12 miljard omzet, $15 miljard verlies?
Anonieme bronnen vertelden Reuters dat de omzet van OpenAI volgend jaar zal stijgen naar $11.6 miljard, vergeleken met een geschatte $3.7 miljard omzet in 2024. De verliezen kunnen dit jaar oplopen tot wel $5 miljard, afhankelijk van de uitgaven voor rekenkracht. Als de operationele marge niet heel snel verbetert betekent dit dat OpenAI, bij de verwachte omzet in 2025, volgend jaar ruim $15 miljard verlies zal lijden.
Ik kan het niet laten: $15 miljard verlies is $41 miljoen per dag, $1.7 miljoen per uur en $476 per seconde. Verlies.
Met de nieuwe $6.5 miljard op zak komt OpenAI nog geen half jaar verder, al zal de kas op dit moment nog niet geheel leeg zijn. Zullen we het ‘opvallend’ noemen dat een bedrijf blijkbaar zo veelbelovend kan zijn, dat de bedrijfswaarde niet tien keer zo hoog is als de winst, maar tien keer zo hoog als het verlies?
Van de grootste tokens valt Dogecoin op met ruim 20% stijging, maar Shiba Inu is de winnaar met 34% stijging in een week.
Nogmaals (en ik kan dit vrijwel wekelijks herhalen): ik geef geen financieel advies, maar de publieke markten zijn bepalend voor de financieringen van innovaties die startups ontwikkelen, de kern van deze nieuwsbrief. Daarom probeer ik de beurzen te volgen.
Het is bijzonder opvallend dat Bitcoin deze week weer door de grens van $65.000 is gegaan, waardoor veel analisten en experts (waarvan ik er zeker niet eentje ben) vermoeden dat het altcoin-seizoen is begonnen.
Het vreemde is dat de enorme stijgingen van Dogecoin en Shiba Inu, de grote memcoins, niet gepaard ging met een goede week voor Ethereum, dat vlak bleef. Dat leidt tot een dilemma:
“Onlangs hebben Glassnode-oprichters Jan Happel en Yann Allemann, ook bekend als Negentropic op X, de hoop op een naderend altseason nieuw leven ingeblazen. Volgens hen zou het cruciale moment kunnen plaatsvinden wanneer Bitcoin zijn vorige all-time high (ATH) van $74.000 overschrijdt. Voorlopig liften altcoins slechts mee op de opwaartse trend van de leidende crypto, maar een verschuiving zou nabij kunnen zijn.
Ze geloven dat, zodra deze drempel is overschreden, de cryptomarkt een algemene stijging kan ervaren. Dan zou de gebruikelijke cyclus beginnen: “Bitcoin aan de leiding, gevolgd door Ethereum, daarna large caps voordat mid en small caps volgen,” specificeert Negentropic. Maar sinds mei heeft Bitcoin drie stijgingen doorgemaakt zonder dat dit het begin van het fameuze altcoin-seizoen in gang heeft gezet.”
Ofwel: niemand begrijpt wat er gaande is, maar het ziet er goed uit.
Crypto is geen rage meer
Uit de reacties begrijp ik dat crypto een zeer polariserend onderwerp is. Rendementen (of verliezen!) van 20% tot 35% per week zijn alleen voor de beleggers met met een sterke maag. Volgende maand is het zestien jaar geleden dat de white paper van Bitcoin verscheen, dus we kunnen concluderen dat het geen kortstondige rage betreft.
Als je deze nieuwsbrief leest, neem ik aan dat je bent geïnteresseerd in innovatie en niet te conservatief om nieuwe dingen te proberen. Mijn belangrijkste argumenten om in elk geval te beginnen met een beperkt bedrag te experimenteren met crypto, zijn allereerst de financiële soevereiniteit, het feit dat je zonder tussenkomst van een bank of broker volledige controle over je eigen bezit hebt; en ten tweede de bescherming tegen inflatie, met name bij cryptovaluta met een gegarandeerd maximale voorraad zoals Bitcoin.
Ik sluit deze nieuwsbrief niet graag af als een soort citaat uit Wikipedia, maar wil niet onvermeld laten dat smart contracts in blockchain vergelijkbaar zijn met Legoblokjes, omdat ze als bouwstenen oneindige mogelijkheden bieden om diensten en processen te automatiseren. Vergeleken met bijvoorbeeld AWS van Amazon, bieden smart contracts dezelfde flexibiliteit en schaalbaarheid binnen de blockchain, maar dan zonder een gecentraliseerde serviceprovider. En in plaats dat je als gebruiker dan alleen de zakken van Jeff Bezos en Amazon-aandeelhouders spekt, delen participanten in crypto-ecosystemen in de opbrengsten.
Uiteraard moeten overheden consumenten beschermen tegen fraude en witwassen, zoals ik in 2022 schreef over de problemen bij Binance. Het wordt echter interessant om de komende weken en maanden te zien hoe Kamala Harris, indien ze tot president wordt verkozen, de balans gaat vinden tussen het waarborgen van veiligheid en het stimuleren van innovatie.
